OLIVIER MESSIAEN, KOMPOZYTOR, KTÓRY UCZYŁ SIĘ OD PTAKÓW

Francuski kompozytor Olivier Messiaen  urodził się we Francji w 1908 roku. Jego mama była poetką a tata specjalistą od literatury i języków obcych. Mama Olivier przeczuwała, że jej syn będzie artystą. W wierszu do nienarodzonego syna napisała, że słyszy dźwięki odległej muzyki i widzi błękitne ptaki.

Przeczucie jej nie myliło. Mały Olivier okazał się bardzo utalentowany muzycznie. A kiedy dorośnie będzie umiał rozróżnić … śpiew ponad tysiąca ptaków i skomponuje bardzo oryginalne utwory muzyczne inspirowane ptasimi trelami.

Mały Olivier chodził na zajęcia do szkoły muzycznej. Pewnego dnia nauczyciel poprosił uczniów żeby poszli do parku posłuchać śpiewu ptaków.

 Śpiew ptaka 

Ptaki zafascynowały Olivier'a. Do tego stopnia, że postanowił przełożyć ich śpiew ma nuty. Było to niełatwe zadanie.

Ptak jest dużo mniejszy od człowieka, a jego serce bije znacznie szybciej. Dlatego ptak śpiewa w tempach ekstremalnie szybkich i bardzo wysokich tonach. Taki śpiew strasznie trudno  odtworzyć przy pomocy instrumentów muzycznych. 

Aby naśladować jeden tylko dźwięk wydany przez ptaka, Olivier Messiaen musiał stworzyć prawie dwa razy tyle specjalnych kombinacji dźwiękowych! Posłuchajcie jak udało mu się odtworzyć śpiew drozda.

Drozd

Ponieważ Messiaen wzorował się na śpiewie ptaków, jego utwory były bardzo nowatorskie, zupełnie niepodobne do innych. Zawierały dźwięki, których nigdy wcześniej nie słyszano w muzyce. Dlatego ich melodia nie jest tak harmonijna, a fortepian brzmi inaczej niż w zwykłych utworach muzycznych. W utworach Messiaen pojawia się zresztą całe mnóstwo instrumentów: instrumenty dęte blaszane, cymbałki, drewniana perkusja, glockenspiel, egzotyczne instrumenty z Azji, a do jednego z utworów została specjalnie zamówiony perkusja wypełniona ołowianymi kulkami…

Utwór "Ptaki egzotyczne" ("Oiseaux exotiques")

Messiaen uznawał ptaki za swoich mistrzów i nauczycieli. Nazywał je „pierwszymi muzykami na świecie”. Uważał, że to człowiek może być tylko naśladowcą ptaków, które już od tysięcy lat tworzą prawdziwe muzyczne arcydzieła, a gdy śpiewają nigdy się nie mylą.

Kiedy pewien dziennikarz przygotowujący wywiad z kompozytorem zażartował: „Mistrzu, dzisiaj będziemy rozmawiać  o Pańskich pierzakach”, Messiaen zganił go surowo: „Drogi przyjacielu, trochę szacunku dla ciała pedagogicznego!”.

Utwór "Kos" ("Le Merle Noir")

Messiaen poświecił muzyce i ptakom całe swoje życie. Nawet gdy był już starszym panem, długie godziny spędzał w lasach, górach i w trzcinach z ołówkiem w ręku, notując ptasi śpiew.

W sumie Messiaen przełożył na język nut blisko 400 śpiewów ptaków tych prawdziwych (z Europy, Japonii i obu Ameryk)… oraz wymyślonych. W kompozycji „Ptaki egzotyczne” (Oiseaux  exotiques), Messiaen zestawił głosy ptaków żyjących na różnych kontynentach, które w rzeczywistości nigdy nie miałyby szansy się spotkać !

Messiaen zmarł w 1992 roku. Na jego grobie stoi rzeźba zaprojektowana przez jego żonę: